Het eigenaardige aan de mytho logische Feniks is niet zozeer dat hij uit zijn asse herrijst, maar dat hij zich - om de vijf eeuwen - eerst zelf tot een eind brengt door zich op een bed van geurige kruiden te verbranden. Zo verging het ook Charta 91. Niet gestopt dus. Verjongd herrezen.
Er is wel maandenlang over stoppen gesproken, ook in interviews, ja. Drie jaar na Zwarte Zondag mocht die vraag wel gesteld worden. Laten we nog maar eens bij het begin beginnen: Charta 91 is gestart als een reactie van verontruste burgers die in de doorbraak van uiterst rechts een symptoom zien van een dieperliggende ontwrichting van de samenleving. Meer nog dan de ideologie van de haat die het Vlaams Blok tot politiek programma heeft gemaakt, waren we verontrust door een algemene verrechtsing die voor het Blok de weg bereidde.
In onze basistekst hadden we het over drie verbonden ontwikkelingen:
Charta 91 wilde vanuit een grondige discussie met alle betrokkenen een bijdrage opleveren tot een ommekeer in dit politiek, sociaal en cultureel klimaat. Die bijdrage werd ook geleverd, met de hoorzittingen, met de werking op de zomerfestivals, met de Eurocampagne, met het ´Cordon Sanitaire´, met het onderwijscharter, met... Voor een netwerk van individuele burgers een hele trits initiatieven.
Drie jaar en twee verkiezingen later. Het tij is nog lang niet gekeerd. We staan niet eens dichter bij een keerpunt. Uiterst rechts heeft zich electoraal geconsolideerd en is nu ook in Wallonië doorgebroken. Honderden mandatarissen ageren nu in tientallen gemeenten. In de grootste stad van Vlaanderen vormen ze de grootste partij. Dagelijks wordt elke onvrede omgezet in termen van ´eigen volk eerst´. Mensenrechten zijn niet langer universeel, maar gelden alleen ´thuis´, in afgezonderde en etnisch gezuiverde staten.
Fascisten zijn nu mediafiguren geworden.met een visie die na drie jaren niet langer met afschuw wordt verworpen. Er wordt begrip opgebracht voor hun standpunten. Moet de eigen cultuur dan niet verdedigd worden? En moeten vreemdelingen zich dan niet integreren willen ze hier blijven? En kunnen we iedereen dan zomaar opnemen in onze sociale zekerheid? Is er geen echt probleem van criminaliteit en moreel verval? Moet er dan niet wat duidelijker en harder worden opgetreden? Er zijn immers toch niet alleen rechten, maar ook plichten, en die zouden toch wat meer mogen worden nageleefd...
Meer stemmen gaan op, pleitend voor leiders die een duidelijke taal spreken en krachtdadig durven optreden. In deze sfeer moet extreem-rechts argument na argument worden weerlegd en vraagt men zich af of sommige stellingen niet moeten worden genuanceerd.
In Frankrijk worden deze veranderingen van het politiek klimaat reeds ingeschat door diverse politici uit de traditionele partijen. Le Pen stagneert er omdat zijn ideeën nu openlijk worden verdedigd binnen de regeringsmeerderheid door mensen als De Villiers of Pasqua. En in Italië nam trendsetter Berlusconi de neo-fascisten op in zijn coalitie. Ook hier is de schok van Zwarte Zondag snel verwerkt. De politiek en de instellingen hebben zich neergelegd bij een (langdurige) aanwezigheid van uiterst rechts in hun midden. Het lijkt wel een aanvaardbaar ongemak in de meedogenloze concurrentiestrijd waaraan alles ondergeschikt is gemaakt. Dualizering van de samenleving, democratisch deficit (hier en in Europa) en consumptiecultuur, het maakt nu deel uit van het Europees maatschappijbeeld. . De meeste politici doen of ze het trauma hebben verwerkt. Meer nog, hun gedrag is koren op de molen van het Blok.
De partijvernieuwing gaat nauwelijks verder dan een opknapbeurt van de kiesverenigingen. Aan het beeld van een ondoorzichtig establishment is geen einde gekomen. Druk van de burger blijft als hinderlijk ervaren. Niet alleen de hoorzitting van Charta, ook de strijd tegen het Globaal Plan, de massabetogingen van Hand in Hand (o.a. voor algemeen stemrecht!) en de honderdduizenden handtekeningen van Objectief..., de burgerinitiatieven kwamen in het parlement niet eens aan bod. Politiek blijft het voorrecht van de politici. Ook de nieuwe plannen geven geen plaats aan de civiele maatschappij.
De aktieve inzet en het enthousiasme waarop Charta in het begin dreef, liep stuk op de weerstand en de logheid, neen, niet van uiterst rechts, maar van de apparaten. De individuele burger stond voor de keuze met zijn inzet lid worden van de partijen of zich terugtrekken in zijn sociale of culturele activiteit. Alleen vlak na de aardschok van Zwarte Zondag is er van beide kanten enige bereidheid geweest de kloof te overbruggen. Zulke brede spreidstand is voor Charta niet vol te houden. Door de enen al snel gestigmatiseerd tot marginaal links, door de anderen bekeken als elitair overlegorgaan met het establishment. Het was tijd voor de Feniks zijn bedje geurige kruiden te spreiden. Een week voor de gemeenteraadsverkiezingen hebben we in de Antwerpse stadsschouwburg samen met Hand in Hand het Cordon Sanitaire rond het Blok verzegeld. (En meneer Dewinter, we rekenen er wel op U in die politieke quarantaine te houden). Midden november hebben we met zo´n vijftig medewerkers lekker en prettig gedineerd. De eerste drie jaren van Charta 91 waren afgesloten.
Op de stuurgroep na de gemeenteraadsverkiezingen is Charta 91 uit zijn as herrezen. In Antwerpen toch. Noch de uitslag van de verkiezingen daar, noch de positieve respons op onze initiatieven, lieten ons toe te stoppen. Het is vanuit een discussie over de Antwerpse situatie op de stuurgroep van Charta in maart ´94 dat twee dynamieken werden losgemaakt. De sterkte van het Blok, de aanhoudende geruchten van contacten met sommige VLD-ers en de krisis binnen de uittredende meerderheid maakten een ruk naar rechts dreigend. Het schouwspel dat werd opgevoerd in de kringen van diegenen die een progressief alternatief vorm moesten geven, was schrijnend. Zoals het in ons manifest is geformuleerd: ´de toestand is te ernstig om hem over te laten aan de machtsstructuren die zelf hebben bijgedragen tot de verzieking´.
De nieuwe Charta-werking in Antwerpen steunt dus op een duidelijke politieke oriëntatie. Er is een platform en vanuit dat platform wordt zowel naar de politici als naar de bevolking toegewerkt. Charta als neutraal overlegforum voor alle democraten heeft zijn tijd gehad. Charta wordt een kritisch en actief forum om mee vorm te geven aan een nieuwe politiek. Nog steeds onafhankelijk, nog steeds een vrijplaats, nog steeds voor individuen, maar actief tussenkomend in de politieke herstructurering.
Drie jaar werking maakt de les duidelijk: de bestaande politieke structuren zullen geen dam opwerpen tegen rechts. De partijen niet, de staatsstructuren niet, de media niet. Integendeel, ze zullen ermee leren leven. De bestaande partijen geven daarenboven onvoldoende uiting aan de progressieve vleugel, die ook in de samenleving actief is. Integendeel, ze bepleiten het systeembelang tegenover de civiele maatschappij. En dat belang neemt de rechtse agenda over.
Om uiterst rechts te verslaan en om de democratie te redden, moet er dus ook worden gebouwd aan nieuwe politieke structuren en aan nieuwe programma´s. Structuren en programma´s waarin plaats is voor een nieuw middenveld. Niet datgene van de verenigingen die zelf via de zuilen en de subsidies deel uitmaken van een establishment. Wel één dat tegenover het systeembelang de solidariteit van de leefwereld zet, dat tegenover het project van de concurrentie en de markt een duurzame en menselijke ontwikkeling propageert.
Daarmee schrijven we ons in in de logica van de politieke herstructurering die ook elders wordt ontwikkeld. Ze mag echter geen zaak blijven van alleen maar beroepsdenkers en beroepspolitici. Er moet een plaats zijn voor publieke discussie en voor sturende initiatieven buiten de bestaande structuren. Er moet een dialoog ontstaan met een niet partijpolitieke achterban. En, in de sociale bewegingen - nieuwe en oude - moet opnieuw plaats worden ingeruimd voor politieke discussie.
Dat is het enige ernstige antwoord op de crisis van ´het politieke´. Diegenen die op het Vlaams Blok stemmen, kiezen voor een duidelijk -zij het verwerpelijk- politiek alternatief. De anderen mogen niet gevangen blijven in de eeuwige oproep ´de rangen te sluiten´, terwijl de toestand steeds slechter wordt.
Laat dit ook een oproep zijn naar al diegenen die zich drie jaar geleden tot Charta 91 hebben bekend. Zeg eens zelf wat je hierover denkt en stuur een brief naar de Nieuwsbrief. En bezin je over een nieuwe inzet. Het tij is nog lang niet gekeerd. Zonder druk van onderuit zal de autoritaire stijl groeien. En die druk hangt mee van jullie houding af.
In Antwerpen is de nieuwe Charta-werking gestart. Waar wordt het voorbeeld gevolgd?
Iedereen heeft zijn prijs, maar de onze is te hoog, want die is niet uit te drukken in geld.
De onderhandelingen en coalitievormingen na de ge meenteraadsverkiezingen hebben aangetoond dat het Cordon Sanitaire rond het Vlaams Blok werkt. In geen enkele gemeente werd die partij betrokken bij de besprekingen en nergens neemt ze deel aan het bestuur. Er zal tijdens de volgende zes jaar in Vlaanderen geen schepen van het Blok sociale zaken, openbare reiniging of personeelsbeleid kunnen beheren. En dat is maar goed, want het omgekeerde zou een belangrijke stap betekenen in het banaliseren en legitimeren van het racistische en autoritaire gedachtenkwaad. Een succes dus. Ja, maar.
In Vlaanderens grootste stad leidde die uitsluiting tot het gedwongen samengaan van alle andere fracties (behalve wow). Dat betekent dat het Blok niet alleen de enige oppositiepartij in Antwerpen is, maar bovendien die rol op zich neemt als grootste fractie in de gemeenteraad. Nog enkele zetels winst bij de volgende verkiezingen en het Cordon Sanitaire wordt in de Scheldestad een haast onmogelijke opgave. En er kunnen nog enkele andere dominostenen kantelen. ´De coalitie van de laatste kans´, zeggen velen in Antwerpen. Die situatie toont de grenzen aan van de Cordon Sanitaire-gedachte. Ze kan als politieke keuze slechts blijven werken indien democratische politici de harten en de geesten van de mensen terugwinnen. Dit kan alleen gebeuren, en op deze spijker hameren we met charta91 sinds ons ontstaan, indien doortastende maatregelen worden genomen om de economische en sociale situatie van vele mensen te verbeteren. Zoals Johan Leman schrijft in een vrije tribune in De Morgen (24/1/95): ´Wat in sommige wijken zes jaar lang verwaarloosd werd -in Antwerpen, maar daar niet alleen; Brussel is veel erger- vroeg om een afstraffing. Tonen dat men dit wil veranderen, moet binnen de zes maanden gebeuren, en dan nog op een meer dan doortastende wijze. Wat mensen vragen, is niet dat men hen zou uitleggen waarom iets niet kan gebeuren, maar dat enkele doorslaggevende zaken binnen zeer korte tijd zouden worden gerealiseerd.´
We weten echter ook dat de opmars van het Vlaams Blok niet alleen te wijten is aan plaatselijke probleemtoestanden. In dat geval zijn de scores van die partij in residentiële gemeenten als Mortsel (15,7%), Schoten (18,1%), Brasschaat (15,6%), Borsbeek (16,5%) ... onverklaarbaar. De triomf van de kapitalistische en (zeer vaak) van de vrije markt-economie als blinde regulator van het maatschappelijke leven, leidt onvermijdelijk tot een verscherping van de concurrentie: ´the survival of the fittest´, dikwijls synoniem met ´the survival of the fattest´.
Productiviteitsstijging, uitstoot van levende arbeid (lees: meer werklozen), grotere mobiliteit van het geldkapitaal, fiscaal deficit van de overheid ...een reeks verschijnselen leiden tot de afbouw van het collectieve ten voordele van het private. Sinds enkele jaren bekennen politici graag hun onmacht, die zijzelf en hun onmiddellijke voorgangers mee hebben georganiseerd. Sociale ongelijkheid en onzekerheid nemen toe. En opnieuw blijkt dat diegenen die in zo´n situatie een hard en demagogisch autoritair verhaal vertellen, aanzienlijke aanhang winnen
De voortdurende electorale vooruitgang van het Vlaams Blok, haar verdere inplanting op het maatschappelijke terrein, haar tot nu toe grotendeels geslaagde poging om zich een ´respectabel´ imago aan te meten, zijn op zichzelf reeds elementen die sommige tegenstanders van het Blok doen twijfelen of het Cordon Sanitaire wel gerechtvaardigd of opportuun is. ´Als ze zoveel aanhang hebben, dienen ze een kans te krijgen´, ´Laat ze deelnemen aan het beleid en ze zullen wel versoepelen´ (of de cynische variant: ´We kunnen ze mee ´verbranden aan de macht´´). Aan die mensen zouden we de simpele vraag kunnen stellen: wenst u écht Filip Dewinter als burgemeester, Wim Vereycken op cultuur en Staf Neel op sociale zaken? Bent u bereid om dat risico te nemen? Of dacht u dat de grootste partij van Antwerpen zich zal vergenoegen met de ´vuilkar´? Maar het gaat zelfs niet om personen. Denken de welmenende burgers, politici of niet, dat een programma van uitsluiting, keiharde repressie en onverdraagzaamheid door een deelname aan het bestuur kan ondergesneeuwd worden?
Maar er woelen andere adders onder het gras. En niet alleen bij de politici. Begin dit jaar las pater Versteylen tijdens zijn optreden in De Zevende Dag een Cartouchetekst voor, waarin het Cordon Sanitaire werd aangevallen. En dit op twee manieren. Ten eerste werd de uitdrukking zelf op de korrel genomen. Versteylen sprak de woorden steeds wat aarzelend uit, om aan te geven hoe ingewikkeld en elitair ze wel waren. U kent dat wel, dat primaire en in de mond van sommige mensen demagogische anti-intellectualisme. Voor een man die meent dat hij de duidelijkheid en de emancipatie bevordert door steeds nieuwe termen uit te vinden, is dit een wat vreemde handelswijze. Op hetzelfde niveau zouden we kunnen replikeren dat het vervangen van het leuke Zuidnederlandse woord ´vogelen´ door de enigszins goor klinkende benaming ´de diepe draai´ toch ook wat volksvreemd is. A la limite (op de grens) kunnen we hem tegemoetkomen door het vooraan over de ´gezondheids gordel´ of´schutskring´ te hebben. Maar daar zullen we hem niet mee overtuigen, want zijn tweede argument was inhoudelijk. Samengevat kwam het neer op een uitgewerkte versie van een van Fil Bosmans´ onvergetelijke aforismen: ´Linkse mensen, rechtse mensen, allemaal mensen.´ Voorwaar een diepe gedachte.
Natuurlijk delen we de mening van diegenen die zeggen dat niet alle, en zelfs niet de meerderheid van het Vlaams Blokelectoraat een aparte bevolkingsgroep vormt waarmee niet kan gepraat worden of die zijn mening niet kan veranderen. Anders zou een partij als het Vlaams Blok immers altijd al hebben bestaan. Voor diegenen die het nog niet mochten weten : wij hebben zelfs nooit de stelling verdedigd dat het Vlaams Blok dient verboden te worden. Maar de kiezers van die partij kunnen zich toch ook niet ten eeuwigen dage blijven verschuilen achter ´onwetendheid´.
In het leven moet men (kunnen) kiezen en in dit geval gaat het om de keuze voor een welbepaalde partij met een welbepaald programma dat welbepaalde morele waarden en politieke oplossingen voorstaat. Op de vraag van Ivan Heylen in het weekblad Panorama: ´Hebt u begrip voor de Vlaams Blokkiezers?´, antwoordt professor Jaap Kruithof, een rabiaat tegenstander van het Vlaams Blok: ´Mijn linkse broeders zijn kwaad op Vlamingen die op het Blok stemmen, en begrijpen blijkbaar niet dat er een realiteit is die de mensen verplicht om op het Blok te stemmen. Een realiteit van verkrotting, van armoede en onmacht.´ Dien ik aan Jaap Kruithof de hierboven geciteerde verkiezingsuitslagen van Schoten, Brasschaat en, jawel, Mortsel voor te leggen, om hem erop te wijzen dat in deze gemeenten de uitslag van het Vlaams Blok geheel onevenredig is met de realiteit van verkrotting en armoede? Over de ´realiteit van de onmacht´ kunnen we discussiëren, maar ik wens te verdedigen dat geen enkele ´realiteit´ iemand verplicht om haar/zijn stem aan het Vlaams Blok te geven.
Het tij keert tweemaal daags, maar voor het springtij kunnen we ons slechts behoeden door het formuleren van een geloofwaardig politiek alternatief, zowel inhoudelijk als wat de vorm betreft. In Antwerpen hebben een aantal, meestal nieuw verkozen gemeenteraadsleden blijkbaar besloten tot een nieuwe aanpak. CHARTA9I volgt deze pogingen met sympathie en zonder vooroordelen. Wij trachten in de mate van onze mogelijkheden mee te denken en te werken aan zo´n initiatief. Midden december en februari hebben we hoorzittingen georganiseerd, in Borgerhout en in Deurne-Zuid. Telkens waren er meer dan 100 mensen aanwezig om te discussiëren met gemeenteraadsleden. Ons voorstel om wat radicaler te ijveren voor een schuldverlichting voor Antwerpen, werd door sommige gemeenteraadsleden publiek overgenomen. Op ruimer vlak zijn we benieuwd naar de ontwikkelingen van het initiatief Coppieters-De Batselier-Willockx. Daarover hoort u meer in onze volgende Nieuwsbrief.
In de Nieuwsbrief van september kon u al lezen dat Charta in Antwerpen met een opmerkelijk initiatief is gestart. Voor wie even niet heeft gevolgd, toch nog maar eens een ultra korte samenvatting.
Mensen uit de SP, agalev, bsv, acod, enz. stelden in de schoot van Charta een 10-puntenverklaring op met de krachtlijnen om in Antwerpen tot politieke vernieuwing te komen. Die verklaring stelt o.m. minimumvoorwaarden in verband met de dringende sociale behoeften van kansarmen, de leefbaarheid van de stad, het verkeer, het opnemen van vreemdelingen in het sociale en politieke leven. Ze benadrukt het multiculturele karakter van de metropool, de noodzaak tot democratisering van de instellingen en de administratie, de uitbouw van het scholennet enz. In de tekst wordt verder aangedrongen op het behoud van de haven als openbare dienst en op de creatie van een stadsgewest. En om dit alles betaalbaar te maken stelt de tekst dat er een ´ingrijpend politiek initiatief nodig is, (...) bijvoorbeeld (...) een moratorium of een herschikking van de stadsschuld´ naast andere, meer klassieke oplossingen.
Het was de bedoeling dat zoveel mogelijk kandidaten deze tekst ondertekenden. Ze zouden zich aldus engageren om daadwerkelijk bij te dragen tot de politieke vernieuwing in Antwerpen, ook na de verkiezingen en los van de samenstelling van het nieuwe college. Op het moment van dit schrijven hebben meer dan 20 verkozenen (onder wie de SP-ers Leona Detiège en Gilbert Verstraelen, EricAntonis van Antw. 94, Mieke Vogels en Patsy Sorensen, samen met alle andere Agalev- en BSV-raadsleden-verkozenen) de 10-puntenverklaring van Charta ondertekend.
Zaak is nu dit engagement concreet te maken. We willen niet dat de raadsleden een willoos aanhangsel worden van het college. Ze horen integendeel het klankbord te zijn van wat er in de stad leeft. Verkozen raadsleden spelen een fundamentele rol in deze nieuwe politieke cultuur. Zij kunnen niet langer alleen partijmandatarissen zijn. Zij horen de spreekbuis te zijn voor de kiezers en de brug te vormen tussen de burger en de politiek.
Charta organiseerde daarom op 15 december een hoorzitting in Borgerhout onder de titel ´Kontract? Kontact! Kom zelf zeggen wat u denkt´. Een tiental pas verkozen raadsleden waren daar om een gesprek aan te gaan met de meer dan honderd buurtbewoners die gehoor hadden gegeven aan onze uitnodiging. Belangrijk was dat het gesprek zich niet verengde tot kleine wrevelpunten zoals losliggende tegels of de plaats van een tramhokje. Er werd daar bij wijlen een serieus politiek debat aangegaan, meestal over de inhoud van het enkele dagen daarvoor ondertekende bestuursakkoord.
Jammer was misschien dat de nieuwe verkozenen zich zo moeilijk konden losmaken uit de traditionele verkramping van de politicus .Daardoor vervielen ze nogal snel in oude reflexen.
Vragen of bedenkingen van het publiek interpreteerden ze bijvoorbeeld nog te veel als aanvallen die ze moesten afweren. Dat leidde wat al te dikwijls tot vage verwijzingen naar het bestuursakkoord, dat ze soms maar heel oppervlakkig bleken te kennen en tot nogal wat slagen om de arm. De kans om een visie te ontwikkelen hebben ze niet gegrepen. Veel liever hadden we ook gehoord wat de verkozenen van plan zijn te doen met de Charta-verklaring. ´Zelf willen wij op basis van deze verklaring in de toekomst naar verdere samenwerking zoeken´. Zo eindigt het document waar meer dan twintig Antwerpse verkozenen hun handtekening hebben onder geplaatst. Dat is toch heel wat!
Maar daarom niet getreurd. Charta ging door met het organiseren van hoorzittingen. De volgende vond plaats te Deurne op 9 februari in Drakenhof, Boekenberglei Deurne(Zuid). Deze bijeenkomst was om een aantal redenen interessanter dan de vorige. De timing was meer aangepast: de gemeenteraad was reeds aan het werk, de verantwoordelijke schepenen waren bekend, er kon gevraagd worden naar concrete intenties en prioriteiten. Ook wat betreft het aanwezige publiek (alweer een hondertal mensen) was er een duidelijk verschil: het ging hier om een meer reële weerspiegeling van het sociale profiel in Antwerpen. De aanwezigheid van een sterke Vlaams Blok-delegatie bracht niet alleen enig leven in de brouwerij, maar toonde de moeilijkheid -en tegelijk ook de mogelijkheden- aan van weerwerk op het terrein. Het is dan ook van het grootste belang dat alle gemeenteraadsleden inzien dat hun aanwezigheid op volgende hoorzittingen absoluut noodzakelijk is. Waar en wanneer die zullen plaatsvinden, is ons voorlopig nog niet bekend, maar dat wordt u wel meegedeeld in een volgende Nieuwsbrief of via een advertentie in De Morgen.
Nog in het licht van de 10-puntenverklaring wordt er gewerkt aan een initiatief rond de schuldenlast en een debat rond het stemrecht voor migranten. Met Leona Detiège als burgemeesteres van Antwerpen en ondertekenaarster van de 10-puntenverklaring moet dat lukken.
Te midden van alle turbulenties rond de wentelwiekende smeergeldmiljoenen waren we bijna vergeten dat er nog andere dringend te behandelen kwesties op de agenda staan. Hoe zat het ook al weer met het stemrecht voor de niet-Europeanen onder ons? Als we dit dossier overlaten aan de traditionele politieke partijen, dan wordt het zo goed als zeker een kwestie van pappen en nathouden, een maat voor niets dus.
Zoveel is duidelijk : voor de traditionele partijen is gemeentelijk stemrecht voor niet-Europese onderdanen een taboe-onderwerp. Dat is ooit anders geweest. Het geheugen van politici is echter rijkelijk voorzien van gaten. Daarom willen we hier nog eens herhalen dat dit stemrecht vijftien jaar geleden al in de regeringsverklaring (dus ook in het regeerakkoord) stond van de regering Martens I. Dat ging toen zo : ´De integratie van de inwijkelingen onderstelt dat zij moeten worden uitgenodigd aan ons sociaal en cultureel leven deel te nemen, zonder hen daarom de mogelijkheid te ontnemen om hun eigen cultuur en hun eigen tradities in stand te houden... De vigerende wetgeving betreffende het verkrijgen van de naturalisatie moet worden versoepeld. Een politieke integratie van de inwijkelingen zal bevorderd worden door hen, onder bepaalde voorwaarden, stemrecht toe te kennen voor de gemeenteraadsverkiezingen.´
Ter attentie van de Tweekerkenstraat en de Keizerslaan: de beloftevolle regering Martens I werd in de steigers gezet door de CVP, de PSC. de SP, de PS, en het FDF. Ook in de regeringsverklaring van Martens II -dezelfde coalitie minus het FDF- werd het gemeentelijk stemrecht voor migranten in het vooruitzicht gesteld. En dat was het dan. Martens I en II hielden elk slechts enkele maanden stand en het stemrecht voor migranten bleef dus in het dak steken. In nauwelijks enkele maanden tijd waren de goede intenties verdampt.
Het wegdeemsteren van het stemrecht gebeurde overigens bijna gelijktijdig met de succesrijke introductie van racisme als politieke strategie, zeg maar met de electorale opmars van het Vlaams Blok. De hele discussie over het stemrecht voor migranten kreeg hierdoor een bijkomende symbolische en dikwijls ook gevoelsmatige dimensie, die de grenzen van de problematiek ruimschoots overschrijdt.
Dat het stemrecht voor migranten in de politieke taboesfeer hangt, is in feite een fenomeen van vrij recente datum. Net zoals bij de allereerste voorstellen om racisme strafbaar te stellen, was het andermaal de Waalse socialist Ernest Glinne die met een eerste wetsvoorstel in 1974 de spits afbeet. Als we er het boek ´Barbaren -Migranten en racisme in de Belgische politiek´ op naslaan, dan tellen we sinds Glinne -in de periode 1974-1987- niet minder dan tien wetsvoorstellen die op een of andere manier stemrecht voor migranten introduceerden. Vooral de toenmalige maatschappelijke concensus valt daarbij op. De tien wetsvoorstellen kwamen vanuit vrijwel alle politieke formaties (pcb, sp, PS, rw, PSC, agalev -alleen de liberalen en de cvp ontbreken in dit rijtje).
Intussen plooiden alle traditionele partijen zich terug in een defensieve stelling en begon het racistisch Blok aan een gaandeweg versnellende opmars. Tegelijk wint vooral in de traditionele partijen de opvatting veld dat de klip kan worden omzeild door de lat voor het bekomen van de Belgische nationaliteit zo laag mogelijk te leggen. Zo´n ´tussenstap´ staat niet persé haaks op de toekenning van het stemrecht. Op voorwaarde uiteraard dat het einddoel overeind blijft: het enkelvoudig algemeen stemrecht voor iedereen die op het grondgebied verblijft.
En daar wringt de schoen uiteraard. Op grond van een totaal ongepast, anti-democratisch electoraal eigenbelang weigeren de meeste politieke prominenten de toekenning van gemeentelijk stemrecht voor migranten zelfs nog maar in overweging te nemen. Dergelijke maatregel zou nog meer stemmers in de armen van het Vlaams Blok drijven, zo heet het.
Of Philip Dewinter het nu graag hoort of niet: de migranten zijn hier en ze blijven hier. Zelfs indien het Blok ooit een meerderheid zou vinden om het zeventig-puntenprogramma tot wet te verheffen, dan blijft daarvan weinig of niets realiseerbaar wegens strijdig met de grondwet, het Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens, en niet te vergeten, de Europese (dwingende) regelgeving.
Migranten zijn hier en ze blijven hier, omdat ze hier werken, studeren, kinderen krijgen, belastingen en sociale bijdragen betalen... omdat ze integraal deel uitmaken van onze samenleving. Onlangs legde Houssein Boukhriss, zelf een genaturaliseerde migrant van Marokkaanse origine, in ´Kuituurleven´ uit dat voor niet-Europese migranten het stemrecht geen topprioriteit is. Zij zijn veel meer gebaat met een Belgische identiteitskaart, die als vrijkaart kan fungeren om zonder enige visumverplichting naar de buurlanden te reizen, en als troef bij het zoeken naar werk. Boukhriss voegt er echter meteen aan toe dat hij dat stemrecht wel degelijk wil: ´Ik beschouw dat als een fundamenteel recht dat in een democratie aan bepaalde minderheidsgroepen niet mag worden onthouden.´
Het fundamenteel karakter van dat recht kan niet voldoende benadrukt worden. Deelname aan het maatschappelijk leven kan immers nooit volledig en volwaardig zijn zolang men niet kan deelnemen aan de politieke besluitvorming. Er zijn bovendien geen redenen te bedenken waarom mensen die hier sinds jaren wonen en werken, op verschillende manieren een bijdrage leveren tot de rijkdom van onze maatschappij, aan de kant zouden moeten blijven staan als er beslist moet worden over maatregelen die hen dikwijls direct aanbelangen.
Ingevolge het Verdrag van Maastricht wordt België verplicht om tegen het jaar 2000 hoedanook actief en passief gemeentelijk kiesrecht toe te kennen aan iedere burger uit de Europese Unie die in het land verblijft. Dit is uiteraard een belangrijke stap voorwaarts. Vandaar ook het grimmige maar tevergeefse verzet van het Vlaams Blok en andere nationalisten die de ´verfransing van het Brussels gewest´ inroepen om het stemrecht voor Europeanen af te wijzen.
Anderzijds zorgt de nieuwe regeling ook voor onaanvaardbare discriminatie. Europese onderdanen krijgen zonder enig voorbehoud gemeentelijk stemrecht, terwijl niet-Europeanen, vooral mensen van Marokkaanse en Turkse origine, op hun honger blijven. En het is uitgerekend die laatste groep die hier al twintig jaar of langer woont, bijdraagt aan het bnp, een van onze talen spreekt, gemeentelijke belastingen betaalt en wiens kinderen hier geboren zijn. Logisch toch dat deze mensen juist méér aanspraak kunnen maken op politieke participatie dan de Eurocraten die in hun dure villadorpen geen belastingen betalen, hun inkopen doen in taksvrije Euro-winkels en hun kinderen naar Euro-scholen sturen.
Terwijl heel het assortiment Belgische regeringen excellenties naar Zuid-Afrika stuurt om daar de pas veroverde democratie te gaan bejubelen, installeren ze in eigen land schaamteloos een eigen variant van de Apartheid : in gemeenten of wijken waar migranten stilaan een meerderheid vormen, wordt deze bevolkingsgroep -bij ontstentenis van stemrecht- bestuurd door een minderheid.
De aanpassing van de Belgische wetgeving aan de Europse richtlijn heeft tot gevolg dat artikel 8 van de Belgische grondwet moet worden aangepast. Daar hoort een behoorlijk ingewikkelde technische uitleg bij, die we u hier besparen. Belangrijk is dat de grondwetgevende macht, die de klus moet klaren, de keuze heeft uit twee opties. De meest voor de hand liggende restrictieve optie kent het stemrecht toe aan onderdanen van de Europese Unie en handhaaft de nationale identiteit als bepalende faktor voor het toekennen van politieke rechten. In praktijk zou dat er bijvoorbeeld op neerkomen dat een Griek die gedurende een korte periode om professionele redenen in België verblijft, in zijn gemeente mee de gemeenteraadsleden mag verkiezen. Een Marokkaan die echter al ettelijke jaren in dezelfde gemeente woont, kan aan diezelfde gemeenteraadsverkiezing niét deelnemen!
De tweede, extensieve optie zou de nationaliteitsvereiste voor de uitoefening van politieke rechten uit de grondwet schrappen. ledere buitenlander die geduren de een bepaalde periode in het land verblijft, zou dus aan verkiezingen kunnen deelnemen.
CHARTA kiest duidelijk voor de tweede, extensieve optie. Dat betekent dat er werk aan de winkel is. Het taboe is immers groot en de weerstanden zijn legio. Maar toch, uit ondervinding weten we, dat wat we zelf doen, we inderdaad be ter doen. De ervaringen met het Cordon Sanitaire bewijzen het.
Mededeling vanwege de Charta-redactie
Dinsdagvoormiddag, 20 december overleed jan Verwest in het Universitair Ziekenhuis Gent. Hij was er niet langer dan een tweetal weken ambulant patiënt en wij allen wisten nauwelijks langer dat hij kanker had. jan was een medewerker van het eerste uur van Charta 91. Al sinds jaar en dag had hij belangstelling voor de grote problemen van deze tijd. Op zijn eigen rustige en zelfzekere wijze vormde hij zich een men ing en zette hij zich in voor sociale rechtvaardigheid, vrede en het behoud van het milieu, jan was ook iemand die de persoonlijke vrijheid hoog in het vaandel droeg. Wie hem voldoende kende, weet dat hij erin slaagde zijn leven zo in te richten dat in zijn omgeving die vrijheid maximale kans op ontplooiing kreeg. Hij was niet alleen een plastisch kunstenaar, maar ook en vooral een levenskunstenaar. Deze combinatie van persoonlijke ingesteldheid en sociale gevoeligheden heeft er voor gezorgd dat hij bijna vanzelfsprekend met ons wou samenwerken aan de opbouw van een multiculturele samenleving.
Langs deze weg willen we zijn vrouw en kinderen onze oprechte deelneming betuigen
Met de ´stoppen-of-doorgaan´-discussie dan toch voor enige tijd van de baan, laten we u graag zien hoe wij er financieel voor staan. Vorig jaar zijn er maar weinig Nieuwsbrieven in uw bus gevallen. Een positief neveneffect hiervan is de kleine reserve die in de kas is ontstaan - het drukken en verzenden van de Nieuwsbrief is, ondanks de tegemoetkomingen van de betrokken beroepsmensen, de grootste hap uit ons budget. Vandaar dat we éven uit de zorgen zijn.
Eind december konden we rekenen op ca. 55.000 frank aan maandelijkse inkomsten, opgehoest door zo´n 137 mensen. Een aantal van onze milde schenkers (waaronder onze hoofdsponsor.goed voor 15.000 frank in zijn eentje) hield er vanaf januari mee op. Dat scheelt ons om en bij de 20.000 frank, een steile val dus naar ca. 35.000. Er zijn dus dringend nieuwe middelen nodig.
We zouden graag het secretariaatslokaal blijven huren, omdat het erg nuttig is als vergaderplek, als brieven- en boodschappenbus en als stapelruimte. De vaste kosten inbegrepen, kost de huur ons ca. 15.000 frank. We zoeken naar een medehuurder om de kosten te drukken én om de infrastructuur nuttiger te gebruiken. Overwegingen van zuinigheid en efficiëntie dus. (zie onder)
Blijven bestaan betekent blijven werken, niet alleen maar een adres bewonen. Mailings, uitnodigingen voor vergaderingen, papier, enveloppen... het kost allemaal handenvol geld. Weet u dat de port voor het verzenden van de Nieuwsbrief al 5,7 frank per exemplaar bedraagt? En als wij u bovendien vertellen dat wij een oplage hebben van ongeveer 4.500 stuks, dan kan u zelf even uitrekenen.
Een aantal mensen hebben via eenmalige steun of permanente opdrachten onze werking tot nog toe mee gedragen, soms al van helemaal bij de start. Voor sommigen is het nu - om diverse redenen - welletjes geweest. Langs deze weg willen wij hen allemaal van harte bedanken. De ongemakkelijke verenigingsvorm van Charta doet de fondswerving telkens op een bedeltocht lijken, terwijl het ons toch de gewoonste zaak van de wereld lijkt dat iedere bewuste burger zijn steentje bijdraagt.
Voelt u zich aangesproken? U was het al zo lang van plan... doe iets aan dat knagend geweten van u. We zijn al blij met een maandelijkse bijdrage van 100, desnoods zelfs 50 frank. Maar laat u zich vooral door ons niet tegenhouden om dat bedrag te vermenigvuldigen!
Deze Nieuwsbrief komt later dan aangekondigd in de nieuwjaarsnieuwsbrief. Er was een interview afgesproken met Maurits Coppieters en daarop zou worden gewacht. Maar het gesprek werd ultiem uitgesteld tot een latere datum. Vandaar een laat nummer, zonder interview. Volgende keer misschien. Maar in elk geval jullie reacties.