Zondag, 24 november 1991. De eerste Zwarte Zondag schudt Vlaanderen door elkaar. Sindsdien poogt men vruchteloos het tij te keren door de mensen wijs te maken dat het louter een kwestie is van kiezen tussen "goeden" en "slechten". Charta 91 heeft altijd een ander debat willen voeren. Voor ons was de opgang van uiterst rechts een symptoom van een crisis die de hele industriële wereld heeft aangetast. Wij hebben altijd beweerd dat zowel het Europese liberale concurrentiebeleid als het toenemende racisme en fundamentalistische nationalisme twee zijden waren van dezelfde medaille. Wat nu Kosovo gebeurt is daar de zoveelste illustratie van. Inderdaad, de Nieuwe Wereldordepolitiek van de Navo en de monsterachtige etnische zuiveringsoperatie zijn geen strijd tussen goed en kwaad. Het gaat om twee fenomenen die onlosmakelijk met elkaar verbonden zijn.
Negen jaar lang hebben we op diezelfde nagel gehamerd: als men dezelfde politiek blijft voeren, zal het Vlaams Blok niet verdwijnen. Meer dan ooit is er behoefte aan een nieuwe politieke cultuur. Die moet de macht van de beroepspolitici inperken. Die moet uitmonden op meer doorzichtigheid en burgerparticipatie. Zo niet blijft de kloof tussen de burger en de politiek bestaan. Er is nood aan een nieuwe sociaal-economische politiek. Dat betekent de geldeconomie aan banden leggen door in de eerste plaats de werkloosheid en de sociale ongelijkheid te bestrijden. Zo niet blijven de fascisten de frustratie van de weerlozen omzetten in racisme en onverdraagzaamheid. Er moet meer worden geïnvesteerd in cultuur, wetenschap en onderwijs. Zo niet gaat de verkleutering en de commercialisering voort. Zo niet tast de angst voor het vreemde het kritische vermogen van de burger verder aan. Zo niet wint het populisme veld.
Willen zij het tij keren, dan zouden de democratische partijen best eerst eens in eigen boezem kijken. Dat ze eens wat kritischer staan tegenover het westerse eenheidsdenken. Dat ze optreden tegen de dictatuur van het geld, van de concurrentie en de markt. Zolang die partijen deel uitmaken van het establishment en de technocraten napraten, zolang zijn ze een deel van het probleem en niet van de oplossing. Zolang ook zullen we Zwarte Zondagen beleven. Zolang kunnen we alleen maar hopen dat de dijk niet breekt. Zolang zullen we moeten vechten opdat de democratische partijen de agenda van uiterst rechts niet overnemen.
Wij zijn maar een kleine groep dissidenten. We kunnen niet meer dan nog maar eens een beroep doen op het kritische vermogen van onze lezers. Bedenk dat iedere nieuwe Zwarte Zondag weer een stap dichter is naar de legitimering van het uiterst rechtse gedachtegoed. Bedenk dat wie zwijgzaam de partijdiscipline ondergaat en de partijboegbeelden in hun populistische campagnes volgt, meehelpt aan de afbraak van de kritische weerstand tegen de verrechtsing.
We kunnen alleen maar hopen dat er genoeg mensen overblijven die de strijd tegen uiterst rechts belangrijk genoeg vinden om er de eigen achterban en partij mee te confronteren.
Eis daarom een balans van de jarenoude beloften: het contract met de burger, de nieuwe politieke cultuur, de uitroeiing van de werkloosheid, de strijd tegen de fiscale fraude en tegen de sociale ongelijkheid, de uitbouw van het onderwijs en de wetenschap, de strijd tegen de commercialisering, enzovoort. Vraag hoe het komt dat men zonder enige democratische discussie miljarden kan betalen voor kruisraketten en laserbommen, terwijl bezuinigingen elk sociaal beleid onmogelijk maken.
Geef die kandidaten een kans die niet langer aan symptoombestrijding willen doen, die uit de tredmolen van systeem durven te stappen en die ook later durven te vechten voor maatregelen die tegen de tijdgeest ingaan.
Zolang de vrije meningsuiting blijft bestaan zullen we die discussie blijven voeren: de strijd tegen het Vlaams Blok wordt gewonnen van zodra de democratische partijen bereid zijn hun eigen agenda te veranderen.
In het Vlaamse en in het Federale parlement hebben politici van verschillende partijen geprobeerd om een aantal gedragsregels af te spreken. Die gingen ondermeer over al te opdringerig dienstbetoon en het cumuleren van politieke mandaten. Veel had het echter niet om het lijf. Veranderingen komen er maar onder druk van de burger. De Witte Beweging was zo´n voorbeeld. Dat die maar een kortstondige opstoot was, valt te betreuren. Toch heeft die éne mars op Brussel een ware lawine van wetsontwerpen, wetten en hervormingen veroorzaakt. Politie, gerecht en de instellingen moeten vanaf nu beter functioneren. Of ze dat ook doen moet nog blijken.
We mogen de dingen inderdaad niet te snel opnieuw aan het politieke establishment overlaten. Overigens begint echte basisdemocratie per definitie op lokaal vlak. Daar bevinden zich de wortels van de civiele maatschappij. Dat is de biotoop van de burger. Via zijn buurt, zijn werkkring, zijn familie, zijn vrijetijdsbesteding is de burger verbonden met ontelbare organisaties. Vakbonden, milieubewegingen, buurtinitiatieven, jongerenorganisaties, vrouwengroeperingen, culturele fondsen, organisaties zoals 11-11-11 en andere NGO´s, Oxfam, mensenrechtenbewegingen zoals Amnesty International. Door plaatselijk te werken kunnen ze een tegenmacht vormen. In principe kunnen partijen dat natuurlijk ook. De meeste van die groepen hebben bovendien ook banden met elkaar over de grenzen heen. Via die bewegingen kan je de openbare opinie vorm geven. Zij kunnen de macht ter verantwoording roepen.
Ten slotte mogen we niet vergeten dat we op 13 juni vier parlementen verkiezen: het Vlaamse en het Europees parlement, de Kamer en de Senaat. Als burger beschikken we dus over vier stemmen! De mogelijkheden om de politiek een sein te geven zijn nog nooit zo groot geweest.
De crisis in België is natuurlijk maar een facet van wat er mondiaal gaande is. Hoewel de VSA zich als de enig overblijvende wereldmacht beschouwen, blijkt de crisis ook op wereldvlak nog minder dan ooit te beheersen. De militaire krachtpatserij in Irak, het Nato-ingrijpen op de Balkan, de economische sancties tegen Cuba en tegen Europa zijn daar de meest frappante voorbeelden van. In de hele wereld barsten voortdurend plaatselijke conflicten los. Behalve dat vooral Amerikaanse, Russische en Europese (Belgische!) wapens enkele miljoenen slachtoffers maakten, kreeg de wereld er ook nog eens een veelvoud aan vluchtelingen bij.
Enkele jaren geleden brak er in Zuid-Oost-Azië een zware financiële en economische crisis uit. Die crisis duurt nog steeds. Alweer zijn het niet de VSA die de wereld domineren. Over de staatsgrenzen heen manipuleert een beperkt groepje van machtige ondernemingen en privéfinanciers kapitaalstromen voor een totale som van meer dan 70.000 miljard frank per dag. Dat is bijna tien maal meer dan de jaarlijkse productie van heel België. Voor een belangrijk deel is dat geld afkomstig van handel in wapens, drugs en mensen. Die miljarden worden belegd daar waar ze het meest opbrengen, namelijk in de sociaal minst weerbare landen. Met hetzelfde gemak trekken ze dat geld bij de minste beurszwakte weer weg. Wat achterblijft is een sociale en economische puinhoop.
Zo zouden nu eenmaal de wetten van de economie werken. Alsof economie, net als het weer, een fataliteit is. Het is gewoon de privé-waarheid van een exclusief en machtig hoopje. Dat die waarheid zo vanzelfsprekend lijkt, komt omdat een hele hofhouding van academici, journalisten en politici ze trouw aan ons doorgeven. Daardoor ook doen wereldinstellingen zoals het IMF, de Wereldbank, de OESO, landengroeperingen zoals de G7 en ook de Europese Unie niets tegen deze gang van zaken. Meer zelfs, de enige wetten van de economie zijn de verplichtingen en de regels die deze instellingen wereldwijd decreteren. Het zijn overigens maar een paar tientallen rijke industrielanden - waaronder ook België - die iets in die organisaties te vertellen hebben.
Het moet gedaan zijn met het kunst- en vliegwerk dat moet doorgaan voor sociaal beleid. Als men al niet de werklozen zelf bestrijdt, pakt men de werkloosheid aan met nepstatuten, deeltijdse arbeid en flexibilisering. Of men past de statistieken aan. Als er al banen bijkomen zijn het halve en tijdelijke banen. De overvolle restaurants, talloze dure kledingzaken, het toegenomen automobielpark wijzen op een fundamenteel onrechtvaardige verdeling van de rijkdom. Nog altijd is meer dan 20% van de bevolking bestaansonzeker. Wanneer pakt men de 600 miljard belastingfraude of -ontwijking aan?
Het moet gedaan zijn met de spierbalpolitiek als antwoord op de samenlevingsproblemen. Repressie, zero-tolerance, bewakingscamera´s en "meer blauw op straat" verschuiven alleen de problemen. Ze doen ze zelfs escaleren. Dat men druggebruik, straatcriminaliteit of jongerengeweld eens zou willen zien als typische problemen voor een samenleving als de onze. Hoe kan het anders als je twintig procent van de mensen uitsluit? Dat men afstapt van de besparingsobsessie. Alleen dan kan het onderwijs zijn taak vervullen. Dan pas kunnen verwaarloosde buurten weer leefbaar worden. Dan pas werkt de openbare dienstverlening. Dan pas kunnen sociaal uitgeslotenen zich integreren.
Het moet gedaan zijn met het staatsracisme. Migranten, vluchtelingen, asielzoekers of mensen zonder papieren zijn geen potentiële misdadigers. Ze zijn ook geen lastposten die men zo snel mogelijk moet zien buiten te werken. Door gebrek aan sociale visie beperkt het Belgische vluchtelingen- en migrantenbeleid zich tot niets anders dan bureaucratisch, harteloos en gewelddadig vervolgen, opsluiten en uitwijzen. Migratie is voor ons het gevolg van een fundamenteel maatschappelijk onrecht. Net zoals de spierbalpolitiek bevestigt en versterkt de huidige aanpak het bestaande racisme en de onderhuidse vreemdelingenhaat. Voor ons mogen alleen ethische overwegingen een rol spelen: hoe kunnen we die mensen op de meest humane, genereuze wijze tegemoet treden?
Het moet gedaan zijn met het frietkotpatriottisme. Het fameuze "Belfortmodel" is gewoon een propagandistisch bedenksel. Zo wendt het politieke establishment onze aandacht af naar onze intiemste buitenlandse vijanden: de spilzieke Waal en de fransdolle Brusselaar. Een autonoom Vlaanderen als bolwerk presenteren tegen de boze buitenwereld is bedrog. De mensen leven niet samen in homogene blokken. En dan hebben we het niet alleen over de enkele honderdduizenden die naar hier immigreerden van uit Marokko, Turkije, Japan, de VSA, de Balkan of Oost-Europa. Of over hun kinderen. Elke gezonde maatschappij vertoont een mengelmoes van levende en botsende culturen. Arbeiders, zelfstandigen, ambtenaren, ondernemers. Stadsmensen of buitenlui. VTM-kijkers of Radio-3-luisteraars. Limburgers, West-Vlamingen, Luikenaars, die van de Borinage of die van de Ardennen. Katholieken, vrijzinnigen, islamieten of joden. Een plaatselijke Milosovic moet ze maar tegen elkaar opjutten om van een dorpsruzie een voetbaloorlog te maken. Wij verkiezen de solidariteit met wie in deze wereld onderdrukt, vervolgd of uitgebuit wordt.